Arızi kazançlar, süreklilik arz etmeyen ve olağan dışı gelirler olarak tanımlanırken, belirli kazanç türleri bu kapsamın dışında değerlendirilir. Vergi mevzuatına göre, belirli koşulları sağlayan kazançlar arızi değil, düzenli veya ticari gelir kapsamında vergilendirilir. Bu makalede, hangi kazançların arızi sayılmadığını, vergi mevzuatındaki yerini ve örneklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?
Vergi mevzuatına göre bazı kazançlar arızi kazanç olarak değerlendirilemez ve farklı vergi türlerine tabi tutulur. İşte arızi kazanç sayılmayan gelir türleri.
Ticari Kazançlar
Düzenli olarak yapılan ticari faaliyetlerden elde edilen kazançlar arızi değil, ticari kazanç olarak değerlendirilir. Bir kişinin belirli bir mal veya hizmeti sürekli olarak alıp satması, üretmesi veya ticari bir organizasyon kurarak gelir elde etmesi durumunda, bu kazanç arızi olarak kabul edilmez. Örneğin, bir kişinin düzenli olarak ikinci el araç alıp satması ticari bir faaliyet olarak kabul edilir ve Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazanç hükümlerine tabidir.
Ücret Gelirleri
Bir kişinin bir işverene bağlı olarak çalışması karşılığında elde ettiği maaş, prim, ikramiye gibi ödemeler arızi kazanç olarak değerlendirilmez. Ücret gelirleri Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirlenen oranlarda vergilendirilir ve işveren tarafından stopaj yoluyla kesinti yapılır. Süreklilik arz eden iş ilişkilerinde elde edilen her türlü maaş ve yan hak, arızi kazanç kapsamına girmez.
Serbest Meslek Kazançları
Bağımsız çalışan doktor, avukat, mühendis gibi meslek sahiplerinin elde ettiği gelirler serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir ve arızi kazanç sayılmaz. Serbest meslek erbapları, kazançlarını beyan etmek ve gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Örneğin, bir avukatın müvekkillerine düzenli olarak hizmet vermesi sonucu elde ettiği kazançlar serbest meslek kazancı olarak vergilendirilir.
Gayrimenkul Sermaye İratları
Kira gelirleri gibi düzenli olarak elde edilen pasif gelirler de arızi kazanç kapsamında değerlendirilemez. Bir kişinin sahip olduğu konut, iş yeri veya arsa gibi taşınmazları kiraya vermesi sonucu elde ettiği gelirler, gayrimenkul sermaye iradı olarak vergilendirilir. Kira gelirleri için belirlenen istisna tutarının üzerinde kazanç elde edilmesi durumunda, gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir.
Menkul Sermaye İratları
Hisse senedi, tahvil, mevduat faizi ve yatırım fonları gibi finansal varlıklardan elde edilen gelirler menkul sermaye iradı olarak değerlendirilir ve arızi kazanç değildir. Örneğin, bir yatırımcının borsa hisselerinden elde ettiği temettü gelirleri veya mevduat faizleri belirli vergi oranlarına tabi olup arızi kazanç kategorisine girmez.
Devamlılık Arz Eden Değer Artış Kazançları
Gayrimenkul, hisse senedi ve benzeri değerlerin alım satımından elde edilen kazançlar belirli durumlarda değer artış kazancı olarak değerlendirilir. Eğer bir kişi, sürekli olarak taşınmaz veya menkul kıymet alım satımı yapıyorsa, bu kazançlar arızi değil, ticari kazanç olarak vergilendirilir. Örneğin, bir kişinin yıl içinde birçok kez hisse senedi alım satımı yaparak gelir elde etmesi, değer artış kazancı değil ticari kazanç sayılır.
Sıkça Sorulan Sorular
Arızi kazançlarla ilgili en çok merak edilen sorular ve cevapları aşağıda yer almaktadır.
Arızi kazanç ile ticari kazanç arasındaki fark nedir?
Arızi kazanç, süreklilik arz etmeyen ve olağan dışı elde edilen gelirlerdir. Ticari kazanç ise düzenli bir faaliyetten elde edilen ve süreklilik gösteren kazançlardır.
Bir defaya mahsus yapılan danışmanlık hizmeti arızi kazanç mıdır?
Eğer kişi bu hizmeti sürekli olarak vermiyorsa ve tek seferlik bir gelir elde etmişse, bu kazanç arızi olarak kabul edilebilir. Ancak, bu tür hizmetlerin düzenli olarak verilmesi durumunda serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Gayrimenkul satışından elde edilen gelir arızi kazanç mıdır?
Gayrimenkul satışından elde edilen kazanç, satıcının bu işlemi sürekli yapıp yapmadığına bağlıdır. Tek seferlik bir satıştan elde edilen gelir, belirli şartlar sağlanırsa değer artış kazancı olabilir. Ancak, düzenli olarak taşınmaz alım satımı yapan bir kişi için bu kazanç ticari kazanç olarak değerlendirilir.
Kira gelirleri arızi kazanç mıdır?
Hayır, kira gelirleri düzenli bir gelir kaynağı olduğu için gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir ve arızi kazanç kapsamına girmez.
Yatırım fonlarından elde edilen kazançlar arızi midir?
Yatırım fonları ve hisse senetlerinden elde edilen gelirler menkul sermaye iradı olarak kabul edilir ve arızi kazanç sayılmaz.
Vergi mükellefi olmayan biri arızi kazanç beyan etmek zorunda mıdır?
Evet, eğer arızi kazanç belirli bir tutarın üzerine çıkıyorsa, gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Vergi dilimleri ve muafiyet tutarları yıllık olarak değişebilir.
Tek seferlik bir mal satışı arızi kazanç sayılır mı?
Eğer satış bir defaya mahsus yapılıyorsa ve süreklilik arz etmiyorsa, arızi kazanç olarak değerlendirilebilir. Ancak, bir kişi aynı malı sürekli olarak satıyorsa bu ticari kazanç olarak vergilendirilir.
